
Chrom
Chromium

Chrom jest pierwiastkiem (zaliczanym do metali), który znajduje się w 6. grupie w 4. okresie układu okresowego pierwiastków chemicznych.
Chrom jako pierwiastek chemiczny charakteryzuje się srebrzystoszarą barwą o błękitnym połysku, która pojawia się w świetle.
Chrom jest pierwiastkiem, którego w ludzkim organizmie jest niewiele, ponieważ jego ilość szacuje się na 6 mg, ale pomimo swojej niewielkiej ilości, spełnia ważne funkcje.
W przyrodzie chrom można spotkać w dwóch postaciach. Pierwszą z nich jest chrom III, czyli będący na trzecim stopniu utlenienia i ta postać jest ważna dla ustroju. Z kolei druga postać chrom VI jest toksyczna dla organizmu, ma działanie kancerogenne, a jej pochodne są wykorzystywane w wielu gałęziach przemysłu.
Chrom zawdzięcza swoją nazwę greckiemu wyrazowi „chroma”, który oznacza „kolor”. Pierwiastek został tak nazwany, ponieważ chrom w zależności od stopnia utlenienia tworzy różne związki, a te charakteryzują się różnymi barwami. Przykładem jest chociażby rubin, kamień szlachetny, który w rzeczywistości jest kryształem korundu (minerałem będącym tlenkiem glinu Al2O3) z niewielką domieszką atomów chromu (III), który ma barwę czerwoną.

Rola chromu w organizmie
-
Największe jego ilości chromu III znajdują się w wątrobie, śledzionie oraz w kościach.
-
Chrom znajdujący się w dużych ilościach nie ulega wchłonięciu w przewodzie pokarmowym, tylko zostaje wydalony wraz z kałem.
-
Chrom bierze udział w procesie metabolizmu glukozy, ponieważ jest składnikiem czynnika tolerancji glukozy (glucose tolerance factor - GTF)
-
GTF jest wytwarzany w wątrobie i uwalniany do krwi w chwili wzrostu poziomu glukozy
-
GTF działa z insuliną jako transporter, dzięki czemu łatwiej glukoza trafia do komórek ciała
-
chrom jest uczestnikiem kontroli stężenia glukozy we krwi
-
-
Chrom nie tylko jako GTF transportuje glukozę wraz z insuliną, ale także pobudza trzustkę do wytwarzania insuliny oraz jest uczestnikiem przemian węglowodanów, białek i tłuszczów.
-
Chrom przyczynia się do zmniejszenia poziomu frakcji cholesterolu LDL (potocznie uznawany za zły cholesterol), a zwiększa poziom frakcji cholesterolu HD (potocznie uznawanego za dobry cholesterol)
-
Chrom zmniejsza działanie enzymów katabolicznych (katabolizm, czyli ogół reakcji chemicznych metabolizmu prowadzący do rozpadu złożonych związków chemicznych na prostsze cząsteczki)
-
Chrom stanowi również składnik wielu enzymów trawiennych
-
Chrom bierze udział w procesach antyoksydacyjnych oraz immunologicznych
-
Chrom uczestniczy w tworzeniu witamin i hormonów
Źródła chromu w pożywieniu
-
Często wymienianymi źródłami chromu są :
-
kakao proszek 16%
-
produkty pełnoziarniste (np. kasza gryczana)
-
ryż biały
-
sery podpuszczkowe
-
orzechy
-
grzyby
-
ryby (np. łosoś)
-
owoce morza
-
drożdże
-
szparagi
-
szpinak
-
brokuły
-
pomidory
-
-
Ponadto bogatym źródłem chromu są małże czy orzechy brazylijskie, ale również kukurydza, gotowana wołowina, suszone daktyle czy gruszki
-
Przyswajalność chromu rośnie wraz z obecnością witaminy C, ale spada przy cynku, manganie, wapniu i manganie

Tabela 1. Na podstawie danych ze strony www.foodcomp.dk/

Zapotrzebowanie na chrom
-
Zapotrzebowanie na chrom nie zostało określone w Normach żywienia dla populacji Polski z 2017, dlatego dane zamieszczone w poniższej tabeli pochodzą z danych Amerykańskiego Instytutu Medycznego
-
Brak dokładnej miary stanu odżywienia chromu uniemożliwia identyfikację osób, które mogą być podatne na niedobór chromu. W 2001 roku Amerykański Instytut Medyczny ustalił odpowiednie spożycie (AI) chromu na 20 - 35 µg / dzień dla dorosłych
-
Wchłanianie chromu z przewodu pokarmowego jest spowalniane przez fityniany, a zwiększa się równocześnie ze spożywaniem witaminy C, aminokwasów, szczawianów oraz niacyny (witaminy B3/PP)
-
Średnie wchłanianie chromu z przewodu pokarmowego wynosi 0,4 – 2,5%
Tabela 2. Zapotrzebowanie na chrom wg danych Rady ds. Żywności i Żywienia Amerykańskiego Instytutu Medycznego (The Food and Nutrition Board [FNB] of the US Institute of Medicine [IOM]) zapewniające normę AI (odpowiednie spożycie)

Niedobór chromu w organizmie
Chrom jest pierwiastkiem, który wymaga równowagi ilościowej w organizmie. Jego niedobór niesie za sobą wiele konsekwencji. W organizmie chrom traci się z moczem, kałem, ale także w niewielkim stopniu z żółcią, a nawet potem.
-
Przyczynami niedoborów chloru mogą być :
-
stres
-
intensywna aktywność fizyczna
-
niewłaściwa dieta
-
nietolerancja glukozy
-
insulinooporność
-
zaburzenia lipidowe
-
zaburzenia wzrostu
-
neuropatia (choroba nerwów obwodowych)
-
encefalopatia (choroba układu nerwowego będąca wynikiem niewydolności wątroby)
-
spożywanie większej ilości cukrów prostych powoduje wydalanie chromu z ustroju
-
-
Objawami niedostatecznej ilości chromu są :
-
bóle głowy
-
rozdrażnienie
-
nieuzasadnione zmęczenie i zniechęcenie
-
spadek nastroju
-
zwiększony apetyt na słodkie produkty
-
wysoki poziom cukru we krwi
-
wysoki poziom cholesterolu we krwi
-
Długotrwały niedobór chromu zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy czy miażdżycy. Odpowiednio zbilansowana dieta powinna spełniać zapotrzebowanie na ten pierwiastek, jednakże w niektórych przypadkach może być zalecana suplementacja chromem, ale to należy skonsultować z lekarzem.
Nadmiar chromu w organizmie
Nadmiar chromu organicznego, czyli takiego, który pochodzi z produktów żywnościowych nie powinien wywierać negatywnego wpływu na organizm.
Inna sprawa pojawia się, gdy zostaną przedawkowane suplementy zawierające chrom. Zbyt duże jego stężenie może zaburzać produkcję insuliny, a na dodatek zmniejszać przyswajalność cynku czy żelaza, co może objawiać się anemią.
Niektóre badania donoszą, iż nadmiar chromu pochodzący z suplementacji może uszkadzać DNA, a tym samym zwiększać ryzyko rozwoju choroby nowotworowej, wrzodów żołądka i dwunastnicy, dlatego tak ważne jest konsultowanie się z lekarzem w kwestii dodatkowego źródła danego pierwiastka.