
Cynk
Zincum

Cynk jest pierwiastkiem (zaliczanym do metali), który znajduje się w 12. grupie w 4. okresie układu okresowego pierwiastków chemicznych.
Cynk jest pierwiastkiem o błękitno białej barwie. Cechuje go kruchość i fakt, iż na powietrzu ulega pasywacji (wytwarzaniu odpornej powłoki).
W organizmie jest mikroelementem, który zapewnia przede wszystkim prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, ale także znany jest ze swojego pozytywnego działania na skórę, włosy i paznokcie. Cynk to bardzo istotny pierwiastek szczególnie dla mężczyzn, ponieważ uznawany jest za pierwiastek płodności.
Rola cynku w organizmie
-
Cynk jest składnikiem ponad 300 enzymów, które biorą udział w regulacji procesów metabolicznych w ustroju
-
Cynk stanowi aktywator enzymów :
-
polimerazy DNA, która katalizuje syntezę DNA
-
dysmutazy ponadtlenkowej, która jest tarczą przed wolnymi rodnikami
-
anhydraza węglanowa, która działa na regulację równowagi kwasowo – zasadowej poprzez wzmożone wydzielanie wodorowęglanu oraz fosforanów przez nerki
-
-
Cynk stanowi składnik elementów syntezy białka oraz kwasów nukleinowych, oraz ekspresji genów
-
Cynk uczestniczy w syntezie hemu, który jest obecny w hemoglobinie, mioglobinie czy cytochromach
-
Cynk bierze udział w sekrecji hormonów takich jak :
-
insulina – odpowiada za regulację poziomu cukru we krwi
-
tyroksyna – hormon tarczycy
-
testosteron – najważniejszy męski hormon płciowy (stąd cynk jest uznawany za pierwiastek wspierający męską płodność)
-
-
Cynk odpowiada za prawidłowe odczuwanie smaku oraz zapachu, ponieważ jest kofaktorem gustyny będącej białkiem wpływającym na prawidłowego funkcjonowanie kubków smakowych
-
Cynk uczestniczy w powstawaniu białka, które wiąże witaminę A oraz zmienia witaminę A na retinal w siatkówce oka, a tym samym warunkuje prawidłowe widzenia
-
Cynk poprawia sprawność intelektualną, szczególnie u osób w podeszłym wieku
-
Cynk jest uczestnikiem procesów mineralizacji kości i regeneracji tkanek
-
Cynk stanowi wsparcie dla układu odpornościowego wykazując działanie bakteriostatyczne i przeciwzapalne, a tym samym zabezpiecza organizm przez infekcjami
-
Pierwiastek zmniejsza ból przy problemach reumatycznych
-
Cynk wzmacnia naczynia krwionośne, przez co zapobiega powstawaniu żylaków
-
Cynk pozwala na utrzymanie zdrowej skóry, ponieważ bierze udział w wytwarzaniu prostoglandyn, które działają na funkcje wydalnicze skóry i dzięki temu cynk pełni rolę tarczy immunologicznej przeciwko alergiom i dermatozom
Jony cynku są składnikiem toksyny botulinowej – skutecznej substancji wykorzystywanej w medycynie estetycznej do wypełniania zmarszczek, która jest częściej określana mianem „botoksu”.

Źródła cynku w pożywieniu
-
Głównymi źródłami cynku są produkty pochodzenia zwierzęcego, czyli mięso, jaja, ryby, drób czy owoce morza
-
Produkty, które są bogatym źródłem cynku to :
-
mięso czerwone
-
ostrygi
-
małże
-
wątroba
-
jaja
-
sery podpuszczkowe
-
chleby pełnoziarniste ciemne
-
migdały
-
fasola
-
kasza gryczana
-
pestki dyni
-
orzechy
-
otręby pszenne
-
czosnek
-
cebula
-
kakao
-
-
Produktem o wysokiej przyswajalności są też algi takie jak spirulina

Tabela 1. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. PZWL Warszawa 2005

Zapotrzebowanie na cynk
-
Zapotrzebowanie na cynk jest zależne od chociażby stopnia przyswajalności z diety czy jego puli endogennej w organizmie
-
Wartość cynku, której potrzebuje organizm musi uwzględniać przyrost nowych tkanek, a także szybkość wzrostu danego ustroju, a to jest uwarunkowane wiekiem i płcią
-
Zapotrzebowanie na cynk rośnie w okresie skoku pokwitaniowego oraz w czasie ciąży i laktacji
-
W przypadku biodostępności pierwiastka to w jelicie cienkim wchłanialność wynosi 20 – 40%
-
Wyższą przyswajalnością cechują się produkty pochodzenia zwierzęcego niż roślinnego, ponieważ w produktach roślinnych wchłanianie cynku jest ograniczone przez kwas fitynowy i podobne działanie wykazują magnez, wapń oraz żelazo, jeśli występują w nadmiarze
Tabela 2. Zapotrzebowanie na cynk wg Norm żywienia dla populacji Polski pod redakcją prof. dr hab. n. med. M. Jarosza, IŻŻ, 2020

Niedobór cynku w organizmie
Niedobór cynku często występuje przez spożywanie alkoholu, produktów z dużą ilością cukru czy otrąb, ponieważ błonnik zaburza wchłanianie tego pierwiastka. Ponadto działanie zmniejszające jego wchłanialność wykazują także miedź i żelazo.
-
Jako przyczyny niedoboru cynku wymienia się :
-
choroby przewodu pokarmowego
-
choroba alkoholowa
-
wegetarianizm ortodoksyjny
-
makrobiotyka
-
restrykcyjna dieta odchudzająca
-
spożywanie w nadmiarze produktów słodzonych
-
ciąża
-
nadmierna aktywność fizyczna (szczególnie narażeni są sportowcy)
-
-
Objawami niedoboru cynku są :
-
spadek odporności
-
ciągłe uczucie zmęczenia
-
zaburzenia koncentracji
-
suchość w ustach
-
pogorszenie smaku i węchu
-
utrata apetytu
-
kurza ślepota
-
anemia
-
pogorszenie pracy układu oddechowego
-
choroby skóry (np. trądzik)
-
spadek libido
-
wypadanie włosów
-
łamliwość paznokci
-
Nadmiar cynku w organizmie
Cynk przyjmowany wraz z pożywieniem rzadko doprowadza do przedawkowania tego pierwiastka. Jako główną przyczynę nadmiaru cynku w organizmie podaje się nadmierną suplementację.
Nadmierne stężenie cynku doprowadza do spadku wchłaniania innych pierwiastków takich jak : fosfor, miedź, wapń i żelazo.
-
Objawami nadmiaru tego mikroelementu są :
-
biegunka
-
nudności
-
utrata apetytu
-
bóle głowy
-
bóle żołądka
-
-
Jako główne konsekwencje długotrwałego nadmiaru cynku mogą okazać się :
-
zmniejszenie stężenia cholesterolu HDL
-
obniżenie odpowiedzi immunologicznej
-
przy wysokich stężeniach cynk odkłada się w wątrobie i nerkach, może powodować niedokrwistość
-