top of page

Cynk
Zincum

Układ- Zn.jpg

Cynk jest pierwiastkiem (zaliczanym do metali), który znajduje się w 12. grupie w 4. okresie układu okresowego pierwiastków chemicznych.

Cynk jest pierwiastkiem o błękitno białej barwie. Cechuje go kruchość i fakt, iż na powietrzu ulega pasywacji (wytwarzaniu odpornej powłoki).

W organizmie jest mikroelementem, który zapewnia przede wszystkim prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, ale także znany jest ze swojego pozytywnego działania na skórę, włosy i paznokcie. Cynk to bardzo istotny pierwiastek szczególnie dla mężczyzn, ponieważ uznawany jest za pierwiastek płodności.

Rola cynku w organizmie

  • Cynk jest składnikiem ponad 300 enzymów, które biorą udział w regulacji procesów metabolicznych w ustroju

  • Cynk stanowi aktywator enzymów :

    • polimerazy DNA, która katalizuje syntezę DNA

    • dysmutazy ponadtlenkowej, która jest tarczą przed wolnymi rodnikami

    • anhydraza węglanowa, która działa na regulację równowagi kwasowo – zasadowej poprzez wzmożone wydzielanie wodorowęglanu oraz fosforanów przez nerki

  • Cynk stanowi składnik elementów syntezy białka oraz kwasów nukleinowych, oraz ekspresji genów

  • Cynk uczestniczy w syntezie hemu, który jest obecny w hemoglobinie, mioglobinie czy cytochromach

  • Cynk bierze udział w sekrecji hormonów takich jak :

    • insulina – odpowiada za regulację poziomu cukru we krwi

    • tyroksyna – hormon tarczycy

    • testosteron – najważniejszy męski hormon płciowy (stąd cynk jest uznawany za pierwiastek wspierający męską płodność)

  • Cynk odpowiada za prawidłowe odczuwanie smaku oraz zapachu, ponieważ jest kofaktorem gustyny będącej białkiem wpływającym na prawidłowego funkcjonowanie kubków smakowych

  • Cynk uczestniczy w powstawaniu białka, które wiąże witaminę A oraz zmienia witaminę A na retinal w siatkówce oka, a tym samym warunkuje prawidłowe widzenia

  • Cynk poprawia sprawność intelektualną, szczególnie u osób w podeszłym wieku

  • Cynk jest uczestnikiem procesów mineralizacji kości i regeneracji tkanek

  • Cynk stanowi wsparcie dla układu odpornościowego wykazując działanie bakteriostatyczne i przeciwzapalne, a tym samym zabezpiecza organizm przez infekcjami

  • Pierwiastek zmniejsza ból przy problemach reumatycznych

  • Cynk wzmacnia naczynia krwionośne, przez co zapobiega powstawaniu żylaków

  • Cynk pozwala na utrzymanie zdrowej skóry, ponieważ bierze udział w wytwarzaniu prostoglandyn, które działają na funkcje wydalnicze skóry i dzięki temu cynk pełni rolę tarczy immunologicznej przeciwko alergiom  i dermatozom

Jony cynku są składnikiem toksyny botulinowej – skutecznej substancji wykorzystywanej w medycynie estetycznej do wypełniania zmarszczek, która jest częściej określana mianem „botoksu”.

dzwonek.jpg

Źródła cynku w pożywieniu

  • Głównymi źródłami cynku są produkty pochodzenia zwierzęcego, czyli mięso, jaja, ryby, drób czy owoce morza

  • Produkty, które są bogatym źródłem cynku to :

    • mięso czerwone

    • ostrygi

    • małże

    • wątroba

    • jaja

    • sery podpuszczkowe

    • chleby pełnoziarniste ciemne

    • migdały

    • fasola

    • kasza gryczana

    • pestki dyni

    • orzechy

    • otręby pszenne

    • czosnek

    • cebula

    • kakao

  • Produktem o wysokiej przyswajalności są też algi takie jak spirulina

ikonka-cynk_edited.jpg

Tabela 1. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. PZWL Warszawa 2005

Tabela_produktów-_cynk.jpg

Zapotrzebowanie na cynk

  • Zapotrzebowanie na cynk jest zależne od chociażby stopnia przyswajalności z diety czy jego puli endogennej w organizmie

  • Wartość cynku, której potrzebuje organizm musi uwzględniać przyrost nowych tkanek, a także szybkość wzrostu danego ustroju, a to jest uwarunkowane wiekiem i płcią

  • Zapotrzebowanie na cynk rośnie w okresie skoku pokwitaniowego oraz w czasie ciąży i laktacji

  • W przypadku biodostępności pierwiastka to w jelicie cienkim wchłanialność wynosi 20 – 40%

  • Wyższą przyswajalnością cechują się produkty pochodzenia zwierzęcego niż roślinnego, ponieważ w produktach roślinnych wchłanianie cynku jest ograniczone przez kwas fitynowy i podobne działanie wykazują magnez, wapń oraz żelazo, jeśli występują w nadmiarze

Tabela 2. Zapotrzebowanie na cynk wg Norm żywienia dla populacji Polski pod redakcją prof. dr hab. n. med. M. Jarosza, IŻŻ, 2020 

Normy- cynk.jpg

Niedobór cynku w organizmie

Niedobór cynku często występuje przez spożywanie alkoholu, produktów z dużą ilością cukru czy otrąb, ponieważ błonnik zaburza wchłanianie tego pierwiastka. Ponadto działanie zmniejszające jego wchłanialność wykazują także miedź i żelazo.

 

  • Jako przyczyny niedoboru cynku wymienia się :

    • choroby przewodu pokarmowego

    • choroba alkoholowa

    • wegetarianizm ortodoksyjny

    • makrobiotyka

    • restrykcyjna dieta odchudzająca

    • spożywanie w nadmiarze produktów słodzonych

    • ciąża

    • nadmierna aktywność fizyczna (szczególnie narażeni są sportowcy)

  •  Objawami niedoboru cynku są :

    • spadek odporności

    • ciągłe uczucie zmęczenia

    • zaburzenia koncentracji

    • suchość w ustach

    • pogorszenie smaku i węchu

    • utrata apetytu

    • kurza ślepota

    • anemia

    • pogorszenie pracy układu oddechowego

    • choroby skóry (np. trądzik)

    • spadek libido

    • wypadanie włosów

    • łamliwość paznokci

Nadmiar cynku w organizmie

Cynk przyjmowany wraz z pożywieniem rzadko doprowadza do przedawkowania tego pierwiastka. Jako główną przyczynę nadmiaru cynku w organizmie podaje się nadmierną suplementację.

 

Nadmierne stężenie cynku doprowadza do spadku wchłaniania innych pierwiastków takich jak : fosfor, miedź, wapń i żelazo.

 

  • Objawami nadmiaru tego mikroelementu są :

    • biegunka

    • nudności

    • utrata apetytu

    • bóle głowy

    • bóle żołądka

  • Jako główne konsekwencje długotrwałego nadmiaru cynku mogą okazać się :

    • zmniejszenie stężenia cholesterolu HDL

    • obniżenie odpowiedzi immunologicznej

    • przy wysokich stężeniach cynk odkłada się w wątrobie i nerkach, może powodować niedokrwistość

bottom of page