
Klasyfikacja białek
Białka dzielone są na trzy grupy według:
-
budowy chemicznej
-
kształtu cząsteczki
-
funkcji biologicznej
Budowa chemiczna
Ze względu na budowę białka dzielone są na proste oraz złożone.

Rycina 1. Podział białek ze względu na budowę chemiczną i kształt cząsteczki
Źródło: Ciborowska, H., Rudnicka, A., Ciborowski, A., & Wydawnictwo Lekarskie PZWL. (2019). Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Proste składają się tylko z aminokwasów – w ich skład wchodzą azot, tlen, węgiel, wodór i siarka.
Tabela 1. Klasyfikacja i charakterystyka białek prostych
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Ciborowska, H., Rudnicka, A., Ciborowski, A., & Wydawnictwo Lekarskie PZWL. (2019). Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Białka złożone, z kolei, oprócz aminokwasów, zawierają także związki niebiałkowe (grupy prostetyczne). Funkcję grupy prostetycznej mogą pełnić: reszta kwasu fosforowego, kwasy nukleinowe, hem (barwnik), atom metalu ciężkiego, węglowodany czy lipidy.
Tabela 2. Klasyfikacja i charakterystyka białek złożonych
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Ciborowska, H., Rudnicka, A., Ciborowski, A., & Wydawnictwo Lekarskie PZWL. (2019). Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Kształt cząsteczki
Pod względem kształtu cząsteczki białka, na podstawie stosunku osiowego – długości do szerokości, wyróżnia się dwie grupy: białka globularne oraz białka fibrylarne
-
Białka globularne – wartość stosunku osiowego jest mniejsza od 10; łańcuchy są polipeptydowe, mocno pofałdowane, sprzężone przez wiązania hydrofobowe
-
zaliczane są do nich m.in.: insulina, albuminy i globuliny osocza, liczne enzymy
-
-
Białka fibrylarne (włókienkowe) – wartość stosunku osiowego jest większa niż 10. Cechuje je uporządkowana struktura; łańcuchy polipeptydowe są zwinięte w kształt α-helisy lub β-harmonijki i utrzymywane dzięki wiązaniom kowalencyjnym lub wodorowym
-
zaliczane są do nich: kreatyna, miozyna, fibrynogen, kolagen
-
Funkcja biologiczna
Klasyfikacja białek pod względem ich funkcji biologicznej prezentuje się następująco:
-
białka strukturalne – kolagen, elastyna, keratyny, glikoproteiny
-
enzymy
-
hormony – insulina, glukagon, parathormon, kalcytonina
-
białka ochronne – immunoglobuliny, fibrynogen, interferon
-
białka transportowe – hemoglobina, albuminy osocza (m.in. bilirubina), lipoproteiny, transferryna
-
białka biorące udział w skurczu – aktyna i miozyna
-
białka błon komórkowych