Właściwości witaminy B1 (której wówczas ludzie nie znali, ale zdawali sobie sprawę z jej istnienia) były znane już w starożytności, szczególnie jej działanie znali ludzie Dalekiego Wschodu. Tysiące lat temu chińskie księgi opisywały pewną chorobę, której objawy dotyczyły problemów z chodzeniem, opuchlizny, drętwienia czy słabości kończyn. Obecnie określa się te objawy ogólnym terminem – zaburzenia neurologiczne i dziś już wiadomo, że był to opis choroby beri – beri. Przyczyną tej choroby jest niedobór tiaminy, czyli witaminy B1. Lekarstwem na tą chorobę wg chińskich zapisów z III wieku n.e. była fermentowana soja. Fala powszechności choroby beri – beri miała miejsce szczególnie w XVIII i XIX wieku, kiedy biały ryż (obłuszczany) stawał się coraz popularniejszy i zastępował zwykły ryż, czyli brązowy. Innym przykładem zmagań z tą chorobą był epizod związany z marynarzami wojennej floty japońskiej pod koniec XIX wieku, gdzie marynarze spożywali głównie darmowy biały ryż, a powszechna wśród nich bieda nie pozwala na spożywanie niczego innego. Stąd choroba beri – beri dotykała głównie żołnierzy najniższych stopniem, a nie oficerów. Z kolei dla marynarzy amerykańskich biały ryż nie stanowił głównej strawy, więc choroba u nich występowała rzadziej. Obserwując marynarzy, japoński lekarz Takaki Kanehiro (nie wiedząc o istnieniu witaminy B1) wprowadził zalecenia żywieniowe nakazujące stosowanie urozmaiconej diety dla marynarzy, czego wynikiem była profilaktyka choroby beri – beri. W kolejnych latach w Indonezji holenderski lekarz Christian Eijkman przeprowadził w tamtejszym prowizorycznym laboratorium doświadczenie z kurami. Dla oszczędności karmiono kury gotowanym białym ryżem i resztkami jedzenia pochodzącymi z wojskowego szpitala. Zaobserwowano objawy choroby beri – beri. W momencie zmiany ich jadłospisu, czyli podawaniu brązowego ryżu, choroba ustąpiła. Eksperyment dawał wskazówkę, że substancji przeciwdziałającej chorobie beri – beri należy szukać w zewnętrznej części ziarna.

Wiele wieków obserwacji i późniejsze badania pokazały ludziom, że ryż brązowy jest świetnym źródłem witaminy B1, ale na szczęście nie jedynym.  

• Witamina B1 pod postacią TPP, czyli pirofosforanu tiaminy jest koenzymem enzymów (dekarboksylazy i transketolazy) odpowiedzialnych za przemiany węglowodanów, które mają miejsce w mitochondriach komórkowych, więc zapewnia prawidłowy przebieg procesów energetycznych, a dzięki temu układy (w szczególności układ nerwowy) mogą wydatkować energię

• Witamina B1 zapobiega nadmiernemu gromadzeniu się kwasów w mięśniach, ponieważ uczestniczy w reakcji pomostowej kwasów pirogronowego oraz alfa – ketoglutarowego (dekarboksylacji oksydacyjnej pirogronianu, która zachodzi w macierzy mitochondrialnej jako czteroetapowy proces)

• Witamina B1 bierze udział w cyklu pentozowym, którego efektem jest powstanie rybozy, a ta z kolei uczestniczy w syntezie nukleotydów

• Witamina B1 jest składnikiem procesów syntezy rybonukleotydów takich jak ATP i GTP (nukleotydów wysokoenergetycznych) oraz koenzymów NADPH (związków będących podstawą oddychania wewnątrzkomórkowego)

• Witamina B1 czynnie uczestniczy w syntezie neurotransmiterów, a dzięki temu zapewnia prawidłowe przekazywanie impulsów nerwowych

  • Witamina B1 pobudza działania acetylocholiny (neuroprzekaźnika)

  • Witamina B1 hamuje czynność esterazy cholinowej, czyli enzymu, który katalizuje hydrolizę estrów choliny

• Tiamina pobudza ponadto wydzielanie hormonów gonadotropowych, które są produkowane przez przysadkę mózgową (FSH – hormon folikulotropowy, LH – hormon luteinuzujący, LTH - laktotropowy)

• Witamina B1 wykazuje działanie synergiczne z tyroksyną oraz z insuliną

• Witamina B1 okazuje się mieć również właściwości antyoksydacyjne

• Tiamina jest wykorzystywana przez organizm do prawidłowego funkcjonowania serca, wątroby czy mięśni szkieletowyc

• Szczególnym źródłem witaminy B 1 okazuje się być wieprzowina. 

• Ponadto witaminy B1 warto szukać w :

  • orzechach pistacjowych i arachidowych

  • zarodkach pszennych, nasionach słonecznika

  • kaszy mannie, pieczywie żytnim czy pszennym

  • wzbogaconych w tiaminę płatkach śniadaniowych

  • suchych nasionach roślin strączkowych

  • polędwicy

  • drożdżach

  • ryżu brązowym

  • kalafiorze

  • mandarynkach, bananach

  • groszku zielonym

  • kiełkach soi

  • rybach

  • szparagach, kapuście włoskiej i czerwonej, szpinaku, brukselce

  • awokado

  • suszonych owocach

• Warzywa i owoce zawierają znacznie mniej witaminy B1, ale warzywa i owoce są podstawą piramidy żywieniowej, więc są dobrym źródłem tiaminy

• Dodatkowo witaminę B1 można znaleźć w podrobach (głównie  w wątróbce, nerkach, móżdżku), fasoli, kaszy gryczanej i płatkach owsianych

Tabela 1. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. PZWL Warszawa 2005

• Zapotrzebowanie na tiaminę jest zależne od wieku, płci i naturalnie stanu fizjologicznego organizmu

• Niektóre źródła podają, iż istnieje związek między zapotrzebowaniem na energię a zapotrzebowaniem na tiaminę

• Szczególnie należy zwrócić uwagę na zapotrzebowanie witaminy B1 u osób spożywających nadmierne ilości alkoholu

​

Tabela 2. Zapotrzebowanie na tiaminę wg Norm żywienia dla populacji Polski pod redakcją prof. dr hab. n. med. M. Jarosza, IŻŻ, 2020 

Badania pokazują, że nadmiar witaminy B1 nie jest tak groźny jak jego niedobór. Okazuje się, że organizm ma ograniczone miejsce dla witaminy B1 i wykorzystuje tylko tyle, ile potrzebuje (ma ograniczoną zdolność wchłaniania z przewodu pokarmowego), a nadmiar usuwa wraz z moczem.

Hiperwitaminoza B1 występuje bardzo rzadko. Może się pojawić przez przyjmowanie jej w formie zastrzyków.

• Skutkami ubocznymi przyjmowania witaminy B1, która najczęściej wynika z nadwrażliwości organizmu czy ma związek z reakcjami alergicznymi mogą być :

  • osłabienie

  • obrzęki

  • poty

  • nudności

  • zmęczenie

  • duszność

  • obrzęk krtani

  • drżenie mięśni

  • zawroty głowy