Witamina B5 | Nutridemy

Witamina B5
Kwas pantotenowy

Witamina B5 tak naprawdę stanowi kompleks kilku związków chemicznych, w którego w skład wchodzą: kwas pantotenowy, koenzym A (CoA – jedna z najbardziej aktywnych form), panteina (pochodna kwasu pantotenowego), pantenol (alkohol D-pantotenowy), pantotenol (który nie występuje w przyrodzie, ale wykazuje aktywność biologiczną w organizmach zwierząt

i człowieka) oraz białkowy nośnik grup acylowych (ACP).

Kwas pantotenowy w języku greckim oznacza „wszędobylski” lub „występujący powszechnie”, co oddaje charakter witaminy, ponieważ bardzo rzadko występują niedobory witaminy B5 i jej źródła stanowi wiele produktów spożywczych tylko jej zawartość pozostaje ziemna. Badania na przestrzeni lat, dzięki poświęceniu ochotników czy zwierząt, dowodziły, że niedobory powodują wyblaknięcie sierści, zahamowanie wzrostu, zmiany na skórze i oczach, a ponadto zaburzenia układu ruchu (niedowład tylnych kończyn).

Rola witaminy B5 w organizmie

Witamina B5 wywiera wpływ na układ nerwowy, ponieważ okazuje się, że w płynie mózgowo – rdzeniowym występuje ok. 50 razy więcej kwasu pantotenowego niż w osoczu, a ta sytuacja jest możliwa przez białko SMVT – sodowo zależny transporter multiwitaminowy (sodium dependent multivitamin transporter), które częściowo wychwytuje z krwi cząsteczki witamin : B5, ale także biotynę (witaminę B7/H) i kwas foliowy (witaminę B9)
Aktywna postać witaminy B5 stanowi koenzym A, a dokładniej jego acetylowa pochodna, jest odpowiedzialna za prawidłowe działanie ośrodkowego układu nerwowego, a tym samym za właściwe funkcjonowanie procesów intelektualnych
Witamina B5 w postaci pochodnej koenzymu A, czyli acetylo – CoA jest składnikiem neuroprzekaźnika – acetylocholiny, który warunkuje prawidłowe funkcjonowanie zdolności koncentracji i prawidłowe zapamiętywanie
Koenzym A (aktywna forma witaminy B5) jest elementem w etapach produkowania energii, która następnie jest w postaci ATP magazynowana
Witamina B5 jako koenzym A uczestniczy w procesie syntezy steroidów, a także izoprenoidów, np. cholesterolu, kwasów żółciowych, witamin A oraz D, ponadto hormonów, koenzymu Q10
Witamina B5 wykazuje działanie profilaktyczne przed rozwojem chorób sercowo – naczyniowych, ponieważ chroni organizm przed powstawaniem homocysteiny, która może być czynnikiem wywołującym te choroby
Kwas pantotenowy okazuje się być uczestnikiem syntezy hemu, która jest składnikiem hemoglobiny, a także cytochromów (białek uczestniczących w transporcie elektronów)
Witamina B5 wykazuje działanie hepatoprotekcyjne (chroniące wątrobę)
Witamina B5 ponadto pozytywnie działa na włosy i skórę, ponieważ :
- dekspantenol, który jest alkoholowym analogiem kwasu pantotenowego, a w organizmie ulega przemianie właśnie do tego kwasu jest często stosowany w celu poprawy gojenia się raz, gdyż działa na proliferację oraz migrację komórek
- witamina B5 przeciwdziała tworzeniu się zmarszczek
- witamina B5 poprawia pigmentację i stan włosów

Źródła witaminy B5 w pożywieniu

Witamina B5 w największych ilościach znajduje się w produktach gruboziarnistych, np. :
- kasza pęczak
- kasza gryczana
Ponadto kwas pantotenowy występuje w takich produktach jak :
- otręby pszenne, nasiona roślin strączkowych
- żółtko jaja, drożdże
- chude mięso, drób, wątroba wieprzowa
- ryby
- mleko i jego przetwory
- orzechy, brązowy ryż
Witaminy B5 powinno się także szukać w warzywach i owocach :
- brokułach
- ziemniakach
- awokado
- bananach
- pomarańczach
- melonach
Witamina B5 niemal natychmiast jest niszczona przez działanie promieni słonecznych czy przez obróbkę termiczną, ale na szczęście w niewielkich ilościach może być syntetyzowana przez bakterie jelitowe

Tabela 1. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. PZWL Warszawa 2005

Zapotrzebowanie na witaminę B5

Badania dotyczące spożycia witaminy B5 posiadają ograniczenia, ponieważ występuje niedostateczna jakość pod względem wrażliwości wskaźników stanu odżywienia
Podaje się, że zapotrzebowanie na witaminę B5 jest odzwierciedlane przez jej wydalaną ilość wraz z moczem
Poniższa tabela przedstawia zapotrzebowanie na kwas pantotenowy wg norm przygotowanych dla populacji polskiej

Tabela 2. Zapotrzebowanie na witaminę B5 wg Norm żywienia dla populacji Polski pod redakcją prof. dr hab. n. med. M. Jarosza, IŻŻ, 2020

Niedobór witaminy B5 w organizmie

Niedobór witaminy B5 jest bardzo rzadkim zjawiskiem, jednakże możliwym do wystąpienia.

Na niedobory witaminy B5 muszą uważać osoby uprawiające nadmierną aktywność fizyczną, będące w podeszłym wieku czy narażone na nadmierny stres lub zagrożone przemęczeniem. Ponadto kobiety używające środki antykoncepcyjne, ludzie nadmierne spożywający alkohol czy borykający się z zaburzeniami przewodu pokarmowego również zaliczają się do grup narażonych na niedobór tej witaminy.

Objawami niedoboru witaminy B5, mogą się okazać :
- skurcze nóg
- bóle mięśni i stawów, ich sztywność, głównie po przebudzeniu
- zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego (drażliwość, utrata apetytu, zmęczenie, depresja)
- trudności z nauką
- rogowacenie lud nadmierne złuszczanie się naskórka
- zmiany skórne, w tym stany zapalne różnego rodzaju (wypryski, trądzik, odbarwienia skóry)
- wypadanie włosów i łysienie
- zajady, czyli pękanie skóry w kącikach ust
- problemy z widzeniem
- siwizna (występująca wcześnie)
- biegunki, niestrawność i / lub wzdęcia
- obniżona odporność, która sprzyja pojawieniu się infekcji bakteryjnych i wirusowych szczególnie układu oddechowego
- zaburzenia ze strony układu sercowo – naczyniowego, chociażby spadek ciśnienia krwi
- problemy z gojeniem się ran

Nadmiar witaminy B5 w organizmie

Kwas pantotenowy dla organizmu nie jest toksyczny, więc nadmiar witaminy B5 nie zagraża życiu człowieka. Nadmierna dawka może wywoływać biegunkę czy przyczyniać się do zatrzymania wody w organizmie, ewentualnie może wywoływać objawy uczulenia.