top of page

Witamina C
 Kwas askorbinowy

C.jpg

Witamina C, czyli kwas askorbinowy stanowi pochodną sacharydów. W organizmach zwierząt wytwarzana jest z D – glukozy (oznacza to, że w strukturze tego cukru prostego grupa -OH na przedostatnim atomie węgla w łańcuchu znajduje się po prawej stronie). Z kolei w roślinach może powstać ona zarówno z D – glukozy czy D -galaktozy. Wyizolowana lub syntezowana chemicznie witamina C to bezwonny biały proszek o delikatnie kwaśnym smaku. Należy do witamin rozpuszczalnych w wodzie. Witamina C jest bardzo aktywna biologicznie. Bierze udział  w wielu niezwykle ważnych reakcjach i przemianach, stymulując rożne procesy biochemiczne  w organizmie.

Witamina C jest najpopularniejszą z witamin, która wykazuje wielokierunkowe działanie. Historia jej odkrycia wiąże się z chorobą zwaną gnilcem. Jego objawy były znane już w starożytności, gdyż już w 1550 r. p.n.e. zostały one opisane w egipskich papirusach. Nawet  w średniowieczu wiązano wpływ odżywiania na pojawienie się tej choroby, który szczególnie dotykał ludzi zamieszkujących Europę Północną, gdzie był ograniczony dostęp do świeżych warzyw i owoców. Gnilec, inaczej także szkorbut był zmorą nie tylko ludzi z Północy, ale także marynarzy i piratów. Z tego powodu w XIX wieku angielska marynarka wprowadziła nakaz spożywania cytryn. Sama witamina została wyodrębniona z papryki dopiero w 1928 roku przez węgierskiego biochemika Alberta Szenta – Görgyiego, a w 1933 roku opracowano jego syntezę, której współautorem był szwajcarski uczony polskiego pochodzenia – Tadeusz Reichstein.

Witamina C swoją nazwę kwas askorbinowy wzięła od słowa szkorbut – scorbutus.

dzwonek.jpg

Rola witaminy C w organizmie

  • Witamina C stanowi składnik potrzebny do produkcji tkanki łącznej, która ma za zadanie spajać tkanki organizmu, a ponadto usprawniać transport substancji między innymi tkankami

  • Witamina C jest zaliczana do triady antyoksydacyjnej (wraz z witaminami A i E), której zadanie jest walka organizmu z wolnymi rodnikami, a tym samym zapewniona jest ochrona organizmu przed stresem oksydacyjnym, a procesy starzenia się zostają spowolnione

  • Kwas askorbinowy wspiera układ immunologiczny, dzięki temu chroni organizm przez infekcjami czy chorobami

  • Witamina C uczestniczy w wytwarzaniu i utrzymywaniu kolagenu w skórze, dzięki czemu zapewnia dłużej zachować młodszy wygląd

  • Witamina C bierze udział w metabolizmie tłuszczów i zapobiega chorobom układu krążenia

  • Według wielu ekspertów witamina C wykazuje działanie profilaktyczne w przypadku nowotworu jelita grubego, ponieważ zapobiega tworzeniu się nitrozoamin, które mogą okazać się kencerogenne

  • Witamina C uczestniczy w syntezie transmiterów czy hormonów, chociażby noradrenaliny, gdzie kwas askorbinowy stanowi dawcę elektronów

  • Kwas askorbinowy współdziała z hydroksylazami uczestniczącymi w przemianach steroidów, tłuszczów (np. cholesterolu do kwasów żółciowych) i niektórych leków (np. leków będących związkami aromatycznymi)

  • Witamina C jest niezbędna do prawidłowego wchłaniania wapnia i żelaza niehemowego, gdyż redukuje ona żelazo (III) do żelaza (II) w jednoelektrodowej reakcji, a sama przekształca się w kwas monodehydroaskorbinowy, który również ma znaczenie, ponieważ żelazo zostaje zaabsorbowane  w dwunastnicy w formie zredukowanej, czyli żelaza (II)

  • Witamina C wpływa na przemiany tyrozyny, która jest aminokwasem białkowym lub przekaźnikiem międzykomórkowym oraz prekursorem ważnych biologicznie czynnych substancji (np. dopaminy, tyrozyny, epinefryny czy norepinefryny)

  • Kwas askorbinowy działa w procesie biosyntezy karnityny

  • Witamina C wykazuje działanie odbudowujące, czyli wspomaga gojenie się ran, utrzymanie zdrowych dziąseł, ale także wspomaga w regulowaniu ciśnienia tętniczego

  • Witamina C okazuje się również, że obniża stężenie glukozy we krwi (co jest istotne w stanach hiperglikemii),  a ponadto obniża poziom cukry we krwi na czczo u cukrzyków

Źródła witaminy C w pożywieniu

  • Witaminę C można znaleźć przede wszystkim w świeżych i spożywanych na surowo warzywach i owocach

  • Jako najbogatsze źródła kwasu askorbinowego wymienia się :

    • aronię

    • owoce dzikiej róży

    • czarne porzeczki

    • paprykę

    • natkę pietruszki

    • brukselkę

    • kalarepę

    • truskawki

    • kiwi

    • grejpfruty

    • cytryny

    • pomarańcze

    • porzeczki czerwone i białe

    • brokuły

    • kalafior

  • Witamina C jest związkiem bardzo nietrwałym, więc należy mieć na uwadze, że wiele jej strat ponosi się przez obróbkę surowców czy ich przechowywanie

  • Przyśpieszonemu rozkładowi witaminy C zapobiega gotowanie na parze oraz mrożenie i kiszenie żywności, a do krojenia i obierania roślin wskazane jest używanie noży ze stali nierdzewnej

  • Duże straty witaminy C powodują działanie tlenu oraz wysokich temperatur

ikonki-witamina%20C_edited.jpg

Tabela 1. Zawartość witaminy C na podstawie USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 23, 2010. http://www.ars.usda.gov/Services/docs.htm?docid=8964

Tabela_produktów-C.jpg

Witamina C jest dość popularnym konserwantem. Wykazuje działanie hamujące tworzenie się trujących nitrozoamin w peklowanym mięsie i stabilizuje jego kolor. Ponadto stosowane są także jego sole lub estry. Na etykietach można spotkać witaminę C i jej inne formy jako :

  • E 300 - kwas askorbinowy

  • E 301 - askorbinian sodu

  • E 302 - askorbinian wapnia

  • E 304 - estry kwasów tłuszczowych i kwasu askorbinowego

dzwonek.jpg

Zapotrzebowanie na witaminę C

  • Zapotrzebowanie na witaminę C jest zróżnicowane i zależne od wielu czynników, takich jak wiek, płeć i stan fizjologiczny

  • Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę C występuje u osób z nadciśnieniem tętniczym, palących papierosy, osób nadmiernie spożywających alkohol, diabetyków, kobiet w ciąży i w okresie laktacji czy u osób przyjmujących niektóre leki

  • Zapotrzebowanie na witaminę C również jest zwiększone w ciężkich stanach, po długotrwałym wysiłku fizycznym, w stanach zaburzonego łaknienia czy przy problemach związanych z pracą przewodu pokarmowego

Tabela 2. Zapotrzebowanie na witaminę C wg Norm żywienia dla populacji Polski pod redakcją prof. dr hab. n. med. M. Jarosza, IŻŻ, 2020 

Normy- C.jpg

Niedobór witaminy C w organizmie

Niedobór witaminy C wynika z nieprawidłowej diety czy zaburzeń pracy przewodu pokarmowego (do niedoboru mogą doprowadzić stany, które zostały wspomniane w punkcie dotyczącym zapotrzebowania).

 

  • Objawami niedoboru kwasu askorbinowego mogą być :

    • pękające naczynia krwionośne

    • siniaki na ciele, które powstają bardzo łatwo

    • zmniejszenie odporności (częste infekcje)

    • niedokrwistość

    • ogólne osłabienie organizmu

    • bóle kości i stawów

    • szybkie męczenie się

    • zaczerwienienie skóry

    • krwawienie z dziąseł

    • zmniejszenie masy ciała

 

Wyżej wymienione objawy często pojawiały się w przeszłości u marynarzy, żołnierzy czy wcześniej u rycerzy. Dotykały one osób, które nie miały dostępu do świeżej żywności, szczególnie warzyw i owoców. Dopiero w XX wieku zaczęto minimalizować pojawiające się przypadki szkorbutu (gnilca).

 

W XXI wieku choroba ta dotyka osoby, które żyją w skrajnym ubóstwie, najczęściej w krajach trzeciego świata, gdzie wszechobecne są niedożywienie, głód, a przez to choroby, o których świat sądził, że już nie stanowią dla ludzi problemu.

Nadmiar witaminy C w organizmie

Nadmiar witaminy C, która pochodzi z warzyw, owoców czy ziół jest w praktyce właściwie niemożliwa, gdyż na bieżąco organizm usuwa jej nadmiar wraz z moczem.

 

Przedawkowanie istnieje w przypadku kwasu askorbinowego, który jest syntetyzowany. Na szczęście kwas askorbinowy nie jest toksyczny i u większości osób jego nadmiar nie powinien wywołać poważnych konsekwencji. Zazwyczaj kończy się na wysypce skórnej i chwilowych problemach ze strony układu pokarmowego.

 

Regularne przyjmowanie syntetycznej witaminy C może doprowadzić do powstania kamieni nerkowych, ponieważ witamina powoduje wzrost wydalania kwasu moczowego oraz szczawianów. Ponadto przedawkowanie kwasu askorbinowego staje się niebezpieczne dla osób borykających się z anemią sierpowatą.  

bottom of page