
Funkcje tłuszczów
Tłuszcze są jednym z podstawowych składników odżywczych, spełniającym w ludzkim organizmie wiele rozmaitych funkcji. Stanowią około 10-15% masy ciała u mężczyzn oraz około 15-25% u kobiet. Występują w formie tłuszczu zapasowego – podskórnego oraz narządowego. Tłuszcz podskórny składa się głównie z glicerydów prostych, natomiast tłuszcz narządowy zawiera w swoim składzie dodatkowo takie składniki jak fosfolipidy, glikolipidy, cholesterol.
W organizmie człowieka tłuszcze:
-
stanowią główne (obok węglowodanów), skoncentrowane źródło energii dla tkanek i narządów oraz zapasowy materiał energetyczny (1 g tłuszczów dostarcza 9 kcal)
-
dostarczają NNKT, których organizm nie może sam syntetyzować (kwas linolowy, α-linolenowy)
-
są źródłem witamin lipofilowych A, D, E oraz K i ułatwiają ich przyswajanie z innych produktów
-
pełnią rolę strukturalną jako materiał budulcowy struktur błoniastych komórki i substancji białej mózgu
-
determinują właściwości błony komórkowej (jej przepuszczalność, aktywność enzymatyczną, właściwości receptorowe)
-
są składnikiem płynów ustrojowych
-
biorą udział w syntezie eikozanoidów – związków o charakterze hormonów tkankowych, spełniających wiele istotnych metabolicznie funkcji
-
są prekursorami hormonów steroidowych (cholesterol) kory nadnerczy oraz hormonów płciowych
-
ułatwiają odczuwanie smaku, przełykanie pokarmu
-
hamują skurcze żołądka i produkcję soku żołądkowego
-
chronią przed nadmierną utratą ciepła
-
stabilizują narządy wewnętrzne
-
wpływają na sprawność układu krążenia
-
wpływają na stan skóry oraz włosów
Jako pokarm tłuszcze polepszają walory smakowe potraw, zwiększają sytość oraz wartość energetyczną.
Cholesterol jest istotnym składnikiem strukturalnym błon komórkowych, wchodzi także w skład otoczki mielinowej w tkance nerwowej, stanowi ważny składnik lipoprotein osocza, jest prekursorem kwasów żółciowych i licznych substancji biologicznie czynnych (np. hormonów steroidowych, ale także gruczołów płciowych i witaminy D3.

Rycina 1. Związki powstające z cholesterolu
Źródło: Gawęcki J, Berger S. Żywienie człowieka t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; 2012.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe biorą udział w produkcji eikozanoidów – biologicznie aktywnych substancji o charakterze hormonów tkankowych, stanowiących obwodowe przekaźniki, które wzmacniają lub osłabiają w komórkach regulacyjną czynność hormonów i neuromediatorów. Zaliczane są do nich prostaglandyny, prostacykliny, tromboksany, lipoksyny oraz leukotrieny. Związki te wpływają na funkcję wielu tkanek oraz narządów, przy czym szczególną rolę odgrywają w regulacji czynności układu sercowo-naczyniowego. Prostacykliny silnie wpływają na rozszerzenie naczyń wieńcowych i wzmocnienie siły skurczu mięśnia sercowego. Tromboksany, z kolei, wpływają na agregację trombocytów - powstawanie zakrzepów naczyniowych.
Nienasycone kwasy tłuszczowe dodatkowo:
-
stanowią niezbędne składniki budulcowe komórek, stałe elementy fosfolipidów błon komórkowych oraz mitochondrialnych
-
są potrzebne do transportu lipidów we krwi (poprzez wpływ na transport i metabolizm cholesterolu, zmniejszają jego ilość w surowicy krwi)
-
zapobiegają agregacji płytek krwi (przeciwdziałają powstawaniu zakrzepów naczyniowych)
-
poprzez zwiększenie wydzielania jonów sodowych z moczem i rozszerzanie naczyń tętniczych zapobiegają nadciśnieniu tętniczemu
-
zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego