Nie ma co ukrywać - nie każdy z nas ma ochotę i czas na sprawdzenie etykiety produktu, zanim włożymy go do koszyka. Długi skład, tabela wartości odżywczych na którą w ogóle nie zwracamy uwagi...
Etykieta to dla wielu osób po prostu rząd literek na opakowaniu ulubionego sosu do makaronu.. Z moich doświadczeń wynika, ze czytamy etykiety dopiero wtedy gdy:
1)celowo eliminujemy jakiś składnik z naszej diety ze względu na np. alergie
2) sprawdzamy datę ważności
Rzadko natomiast sprawdzamy skład produktu, kraj z którego pochodzi, nie wspominając już o wartości odżywczej.
W tym artykule postaram się przybliżyć temat etykiet żywnościowych.
Jakie informacje znajdziemy na opakowaniu?
Nazwa produktu
Nazwa musi odzwierciedlać charakter produktu, nie może wprowadzać konsumenta w błąd. W przypadku nazw fantazyjnych, które nie dają bezpośredniej informacji o produkcie, producent jest zobowiązany do umieszczenia na opakowaniu nazwy właściwej -> np. przysmak świętokrzyski – nazwa dodatkowa, pellet pszenny do smażenia – nazwa właściwa
Niestety, dochodzi do manipulacji informacjami umieszczanymi na produkcie. Oto kilka przykładów dot. nieścisłości w nazwie produktu - ku przestrodze
Masło 82% - masło to tłuszcz jadalny otrzymywany z mleka krowiego o zaw. od 80-90%tłuszczu. Jeśli dany produkty nie zawiera tyle tłuszczu w składzie nie można używać nazwy masło !
Jogurt naturalny – jeśli jogurt w swoim składzie posiada cukier, to nie powinno nazywać się go „naturalnym”
Chleb ciemny – nazwa może sugerować, że jest to pieczywo pełnoziarniste natomiast tak naprawdę zostało zabarwione karmelem – który znajdziemy w składzie
Herbaty i syropy owocowe – warto sprawdzać etykietę produkty, ponieważ nazwa może sugerować, że zostały one wyprodukowane z owoców, potem okazuje się że jest to głównie woda, cukier.
2. Skład
Czyli wykaz wszystkich składników, podawanych w kolejności malejącej. Im krótszy tym lepiej. Co powinno szczególnie zwrócić naszą uwagę, gdy czytamy skład produktu?
Alergeny – w składzie znajdziesz je bardzo szybko, ponieważ są specjalnie oznaczone(przez pogrubienie lub podkreślenie)
Wykaz składników alergennych obejmuje 14 składników i są to m.in. zboża, jaja, ryby, orzeszki ziemne, soja, mleko, seler.
*alergeny niezamierzone – często na opakowaniach może znaleźć informacje, że produkt – może zawierać … - np. na opakowaniu czekolady znajdziemy informację że może zawierać śladowe ilości selera lub gorczycy. Dlaczego? Często w dużych zakładach, linie produkcyjne znajdują się bardzo blisko siebie i podczas produkcji może dojść do zanieczyszczenia wyrobu. Taka informacja jest kluczowa dla zdrowia lub nawet życia konsumenta.
Barwniki – możemy wyróżnić te pochodzenia naturalnego oraz sztuczne. Wysokie spożycie produktów zawierających sztuczne barwniki może powodować reakcje alergiczną, natomiast u dzieci także nadpobudliwość psychomotoryczną – z tego względu produkty przeznaczone dla najmłodszych jak np. żelki, cukierki są(powinny być) barwione naturalnie.
Czerwone flagi – jeśli dany produkt zawiera te substancje, zdecydowanie odradzamy ich kupno
MOM – mięso oddzielone mechanicznie – już sama nazwa odstrasza. Są to wszelkie odpadki mięsne – kości lub ich fragmenty, tłuszcz tkanka łączna. MOM znajdziemy w pasztetach, konserwach, kiełbasach, wyrobach garmażeryjnych jak np. pierogi z mięsem
Olej palmowy – często ukryty pod nazwami olej roślinny, tłuszcz roślinny tłuszcz roślinny utwardzony –w swoim składzie zawiera do 45% nasyconych kwasów tłuszczowych, których wysokie spożycie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem cukrzycy, miażdżycy, otyłości
Tłuszcze trans – ich wysokie spożycie może przyczyniać się do wzrostu poziomu cholesterolu LDL. Niestety nie ma prawnych regulacji co do ograniczenia użycia izomerów trans w produktach, dlatego tak ważne jest uważne czytanie etykiet.
Syrop glukozowo-fruktozowy – otrzymywany z hydrolizy skrobi. Regularna konsumpcja może prowadzić do m.in. rozwoju insulinooporności, otyłości
3. Wartość odżywcza
Na większości produktów znajdziemy – wartość energetyczną, ilość tłuszczu w tym kwasów tłuszczowych nasyconych, ilość węglowodanów w tym cukrów, ilość białka oraz soli.
4. Ilość netto – w zależności od rodzaju produktu podawana w różnych jednostkach
5. Data ważności
Na opakowaniu znajdziemy 2 oznaczenia:
Data minimalnej trwałości – to data do której producent gwarantuje świeżość produktu oraz zachowanie wartości odżywczych i organoleptycznych.
Termin przydatności do spożycia – jest to nic innego jak termin przed którego upływem, produkt zachowuje pełnie wartości odżywczych oraz świeżość.
Terminy te łatwo od siebie odróżnić, ponieważ data minimalnej trwałości zazwyczaj jest poprzedzana wyrażeniem „najlepiej spożyć przed…”
Czy datę ważności znajdziemy na każdym produkcie spożywczym? Nie!
Daty trwałości nie trzeba umieszczać na produktach takich jak:
świeże owoce i warzywa, w tym ziemniaki, które nie są obrane, pokrojone - wyjątek stanowią kiełkujące nasiona i podobne produkty, takie jak kiełki warzywne;
alkohol - wino, wino likierowe, wino musujące, wino aromatyzowane
napojów o zawartości alkoholu wynoszącej 10% objętościowo lub więcej,
wyrobów piekarniczych lub cukierniczych, które ze względu na swoją specyfikę są zwykle spożywane w ciągu 24 godzin od wytworzenia,
ocet
sól kuchenna (z wyjątkiem soli jodowanej),
cukier w stanie stałym,
wyroby cukiernice składające się prawie wyłącznie z cukrów aromatyzowanych lub barwionych.
6. Kraj pochodzenia = miejsce z którego pochodzi produkt
7. Oznaczenia specjalne
Lactose free, gluten free– oznaczenia bardzo ważne dla osób które muszą np. unikać niektórych grup produktów. W przypadku glutenu warto pamiętać, że istnieją produkty naturalnie bezglutenowe(np. kukurydza, ryż), które nie powinny być znakowanie jako gluten free – może być to uznawane za manipulacje.
Eco, certyfikowana uprawa – produkty z tymi znaczkami są droższe, ponieważ te oznaczenia powinny gwarantować nam – konsumentom wyższą jakość.
8. Żywność wzbogacona
Z etykiety żywnościowej możemy się też dowiedzieć, że dany produkt został wzbogacany czyli fortyfikowany. Co to oznacza?
Wg Polskiego prawa niektóre produkty spożywcze są obligatoryjnie wzbogacane w niektóre składniki mineralne i jest to związane z powszechnym zjawiskiem wystąpienia niedoborów tych składników w populacji Polski.
Sól jest obligatoryjnie wzbogacana w jod i jest to związane z profilaktyką niedoczynności tarczycy. Sól jodowano już w 1935r ! W styczniu 1997 roku weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, które nakłada obowiązek dodawania jodu do soli spożywczej.
Tłuszcze do smarowania są obowiązkowo wzbogacane w witaminy A i D, niektóre firmy dodają też do swoich produktów witaminę E. Masło nie zostało objęte rozporządzeniem, zawiera te witaminy naturalnie.
Producent może umieścić na etykiecie informację, że produkt został wzbogacony dopiero wtedy, gdy doda jego znaczną ilość – co najmniej 15% zalecanego dziennego spożycia w 100g, 100ml, porcji.
Na sklepowych półkach możemy znaleźć wiele produktów wzbogacanych m.in.
*produkty wysokobiałkowe
*płatki śniadaniowe wzbogacone żelazem
*kakao, kawa rozpuszczalna wzbogacana w magnez
Podsumowanie
Przygotowałam darmową broszurę informacyjną dot. etykiet spożywczych. Do pobrania poniżej:
Bądźmy świadomymi konsumentami. Informacje na etykiecie są dla nas. Korzystajmy z tego i nie kupujmy „kota w worku”. To co jemy bezpośrednie przekłada się na nasze zdrowie, więc nie bądźmy obojętni.
Bibliografia:
Łaszkiewicz B., Szymański M., Kołożyn-Krajewska D. "Problemy jakości mięsa oddzielonego mechanicznie" Med. Weter. 2018 DOI: dx.doi.org/10.21521/mw.6157
Oznakowanie produktów żywnościowych w świetle kontroli przeprowadzanych przez inspekcję handlową Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Warszawa 2013
PODSTAWOWE INFORMACJE DOTYCZĄCE OZNAKOWANIA– przewodnik MRiRW dla drobnych wytwórców MINISTERSTWA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI Warszawa 2018
Wymagania w zakresie znakowania produktów spożywczych Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, Radom 2015